بازارهاي موازي

بازارهاي موازي به چه معناست؟

هر جا كه خريداران و فروشندگان داد و ستدي مبتني بر كالا، خدمات، اوراق و يا هر دارايي ديگري كه قابل معامله باشد انجام دهند، يك فرآيند مالي شكل گرفته است؛ اين فرآيندها معمولا در بسترهايي به نام بازارهاي مالي به وجود مي آيند و هدف اصلي خريداران و فروشندگان يك دارايي، كسب سود و منفعت است. به همين دليل بازارهاي گوناگوني براي خريد و فروش دارايي هاي قابل معامله شكل گرفته است؛ به عبارت ديگر اين بازارها را مي توان رقيب يكديگر دانست و از طرفي نيز بر روي يكديگر اثر مي گذارند؛ بنابراين به چنين بازارهايي كه در يك راستا حركت مي كنند و در جذب سرمايه گذاري نيز رقيب يكديگر محسوب مي شوند، بازارهاي موازي مي گويند.

بازارهاي مالي در ايران نيز رويه ي ساير كشورها را دنبال مي كند؛ اما جداي از اينكه داراي شباهت هايي با بازارهاي مالي ساير كشورهاست، تفاوت هاي بسيار زيادي نيز دارد و بازارهاي گوناگوني به صورت موازي و در كنار يكديگر به وجود آمده اند كه از جمله آن ها مي توان به بازار سرمايه، ارز، طلا، مسكن، خودرو، سپرده بانكي و... اشاره كرد كه به شكل موازي در كنار يكديگر فعاليت مي كنند. معرفي انواع تحليل تكنيكال با محوريت پرايس اكشن

فعاليت برخي از اين بازارها بر روي يكديگر اثر مي گذارد به گونه اي كه معاملات انجام شده در بعضي از آن ها در گرو فرآيندهاي شكل گرفته در ساير بازارهاي موازي ديگر است. در واقع مي توان گفت كه عبارت بازار موازي را به بازارهايي مي گويند كه با يكديگر رقيب هستند و مي توانند بر روي يكديگر اثر بگذارند؛ به عنوان مثال ركود در بازار مسكن، ممكن است نقدينگي سرمايه گذاران را به سمت بازارهاي موازي مانند بورس يا خودرو هدايت كند؛ چرا كه سرمايه گذاران همواره به دنبال كسب سود هستند و هر جا كه بسترهاي لازم براي بدست آوردن بازدهي فراهم باشد، سرمايه گذاران در آنجا نيز فعاليت مي كنند.

بايستي خاطر نشان كرد كه بازار بورس همواره در رقابت با ساير بازارها بوده است؛ از يك طرف از بازار ارز تاثير گرفته و از طرف ديگر بر روي برخي ديگر نيز تاثير گذاشته است اما هنگامي كه بازارهاي مالي ايران و يا به طور كلي تر اقتصاد كلان ايران را بررسي مي كنيم، حتما بايد به سيكل هاي تورمي ايجاد شده در اقتصاد ايران نيز اشاره كنيم، چراكه كه معمولا عامل اصلي تحرك و بالا رفتن قيمت ها در بازارهاي مختلف ايران تورم است. 

بازارهاي موازي شكل گرفته در اقتصاد ايران، داراي ويژگي ها و نكات مخصوص به خود هستند كه در ادامه به تشريح هر كدام از اين بازارها مي پردازيم. 

بازار سرمايه

با توجه به ويژگي ها و خصوصيات منحصر به فردي كه بازار بورس دارد، يكي از بهترين بازارها براي سرمايه گذاري محسوب مي شود. ويژگي هايي مانند شفافيت، ميزان نقدشوندگي بالا، امنيت سرمايه گذاري، بازدهي چشمگير در ساليان اخير و...بازار بورس را تبديل به يكي از جذاب ترين بازارها براي سرمايه گذاران كرده است.

همانطور كه اشاره كرديم موج هاي تورمي در دهه هاي اخير علت رشد قيمت ها در بسياري از بازارهاي موازي بوده است؛ در خصوص بورس ايران بايد گفت كه قيمت ها در اين بازار تحت تاثير نرخ ارز (دلار) هستند؛ به عنوان مثال بسياري از شركت هاي فلزي، پتروشيمي و...محصولات توليد شده خود را به تناسب با قيمت دلار مي فروشند؛ به همين دليل بالا رفتن قيمت دلار كه ناشي از رشد نقدينگي و تورم ايجاد شده در جامعه است، مي تواند بر روي سود آوري شركت ها نيز تاثير بگذارد.

از طرف ديگر شركت هاي فعال در بازار سرمايه، دارايي هاي دلاري (ماشين آلات و...) دارند كه با نوسانات بازار موازي ارز، ارزش دارايي هاي اين شركت ها نيز تغيير مي كند. بنابراين بورس ايران علاوه بر دلايل ديگر، همواره تحت تاثير نوسانات بازار موازي ارز بوده است.

بازار ارز

يكي ديگر از بازارهاي موازي كه در ايران جريان دارد، بازار ارز است. اگر چه سفته بازي و خريد و فروش گسترده در اين بازار غير قانوني محسوب مي شود، اما همواره تاثير نوسانات اين بازار بر روي كالاها، خدمات، دارايي ها و... مشهود بوده است. علت اصلي رشد نرخ ارز(دلار)، يا به عبارت ديگر افت ارزش ريال ايران در برابر دلار آمريكا را در رشد نقدينگي موجود در جامعه بايد پيگيري كرد و در يك پله بالاتر نيز علت افزايش نقدينگي در جامعه را بايد در كسري بودجه دولت جستجو كرد؛ اما به طور كلي بازار ارز در داخل ايران يكي از بازارهاي مالي موازي محسوب مي شود كه ساير بازارها از آن تاثير مي گيرند و نوسانات نرخ ارز در ايران، ديگر بازارها را نيز دچار نوسان مي كند. 

بازار طلا

بازار طلا يكي ديگر از بازارهاي موازي با بورس ايران است. هنگاميكه قيمت ارز در ايران نوسان مي كند، به دنبال آن ساير بازارها نيز دچار تلاطم و نوسان مي شوند، اگر ترتيب و زنجيره اي براي اثر پذيري بازارهاي مالي ايران پس از بالا رفتن نرخ ارز در نظر بگيريم، قطعا بازار طلا اولين حلقه از اين زنجيره را تشكيل مي دهد؛ به گونه اي كه قيمت طلا در داخل ايران به صورت لحظه اي با قيمت دلار هماهنگ مي شود.

لازم به ذكر است كه قيمت طلا در ايران در گرو 2 عامل است: 

1. قيمت طلاي جهاني (انس جهاني طلا)
2. قيمت دلار در ايران 

هر كدام از اين عوامل، بر روي قيمت طلا در بازارهاي ايران اثر گذار است و افزايش قيمت طلا در ايران متاثر از بالا رفتن قيمت دلار در ايران و يا قيمت انس جهاني طلا است و همواره بازار طلا در بين سرمايه گذاران ايراني، به عنوان يك بازار محبوب شناخته مي شود.

سپرده هاي بانكي 

يكي ديگر از بازارهاي موازي در ايران، سودهاي بدون ريسك در نظر گرفته شده توسط بانك هاست. به اينصورت كه افراد با افتتاح حساب در بانك هاي مختلف، سود ساليانه از بانك عامل دريافت مي كنند اما تجربه ها در ساليان اخير نشان داده است كه اگرچه در دوران ركود اقتصادي، اين گزينه براي سرمايه گذاري مناسب است؛ اما به دليل ماهيت اقتصاد ايران كه در دهه هاي اخير همواره با تورم همراه بوده است، اين نوع سرمايه گذاري در سيكل هاي تورمي محكوم به شكست است و سرمايه ي افرادي كه پول خود را در بانك گذاشته اند را بي ارزش مي كند.

بنابراين گرچه گذاشتن پول در سپرده هاي بانكي نيز، نوعي از سرمايه گذاري محسوب مي شود اما در بازه هاي بلند مدت، تجربه نشان داده است كه افراد را به ثروت نرسانده است و سپرده هاي بانكي، براي افراد بسيار ريسك گريز مناسب است و بازدهي هاي بلند مدت اين بازار، با ساير بازارهاي موازي قابل قياس نيست. 

بازار مسكن

بازار مسكن نيز يكي ديگر از بازارهاي موازي در ايران است. سيكل هاي رشد قيمت مسكن در ايران، به اين صورت است كه اين بازار در ساليان اخير همراه با تورم رشد مي كند و سپس براي مدتي، وارد ركود مي شود. آمارها نيز حاكي از رشد چشمگير قيمت مسكن در ساليان و دهه هاي اخير است؛ به گونه اي كه سرمايه گذاران بلند مدت در اين بازار را هيچگاه پشيمان نكرده است.

بازار مسكن همواره به عنوان يكي از رقباي بازار سرمايه شناخته مي شود؛ اما لازم به ذكر است كه در ساليان اخير و با رشد چشمگير قيمت مسكن در ايران، بسياري از افراد توان مالي خريد مسكن را ندارند و به دنبال بازاري هستند كه براي سرمايه هاي خرد مناسب است. به همين دليل سرمايه گذاران خرد كه توان خريد ملك را ندارند به بازارهاي موازي ديگر از جمله بورس، طلا و...روي مي آورند.

بازار خودرو

از جمله بازارهاي موازي ديگر مي توان به بازار خودرو اشاره كرد. در ابتدا بايد خاطر نشان كرد كه سفته بازي، نوسانات و شكل خريد و فروشي كه در بازار خودرو ايران اتفاق مي افتد را نمي توان در كشورهاي داراي اقتصاد پويا پيدا كرد. اين بازار نيز عمدتا به واسطه ي رشد قيمت ارز و به تبع آن به وجود آمدن تورم در جامعه رشد مي كند و معمولا سودهاي مناسبي را به دارندگان خودرو مي دهد.

البته ذكر اين نكته لازم است كه ممنوعيت واردات خودرو در چند سال اخير و همچنين اعمال تعرفه هاي سنگين واردات به داخل ايران نيز بر رشد قيمت هاي اين بازار شتاب بخشيده است. بنابراين بازار خودرو در ايران نيز همانند ساير بازارهاي موازي داراي فعالان خاص خود است كه مي تواند رقيبي براي ساير بازارها باشد. 

چرخه هاي بازارهاي موازي 

افزايش نقدينگي و به دنبال آن تورم ايجاد شده در جامعه، بازارهاي موازي را يكي پس از ديگري تحت تاثير قرار مي دهد و سرمايه گذاران حرفه اي معمولا در بين اين بازارها جابجا مي شوند و سودهاي خوبي را كسب مي كنند. به طور كلي بر اساس تجربه هاي ميداني مي توان گفت كه تاثير تورم بر بازارهاي مالي ايران معمولا ترتيب خاصي دارد و به اين صورت است كه ابتدا خود را در بازار ارز نشان مي دهد و بلافاصله پس از نوسان قيمت ارز، بازار طلا دچار نوسان مي شود. سپس بازار خودرو خارجي و بعد از آن مسكن و در ادامه نيز بازار خودروهاي داخلي و بازار سرمايه را تحت تاثير قرار مي دهد. بنابراين موج سواران بازارهاي موازي مي توانند از اين فرصت براي سودآوردي و كسب بازدهي خود استفاده كنند.